همان طور که در مقاله های قبل بیان شد ورق سیاه به ورقی گفته می شود که توسط فرایند نورد گرم تولید گردد و ورق های تولید شده توسط فرایند نورد سرد در بازار به ورق روغنی معروفند. تفاوت بین ورق سیاه و ورق روغنی موضوع مهمی است که شما خریداران محترم بایستی پیش از خرید و شروع یک پروژه از آن اطلاع کافی داشته باشید. در نگاه نخست روش تولید تنها تفاوت این ورق ها می باشد ولی به طور معمول فولادهای تولید شده توسط نورد گرم دارای کیفیت کمتری نسبت به ورق های نورد سرد می باشند. ورق های تولیدی با فرایند نورد گرم بلافاصله در پروسه تولید قرار می گیرند و به همین دلیل نیازی به گرمایش مجدد آن ها وجود ندارد. پس از تولید هنگامی که دمای آن ها کاهش می یابد حجم آن نیز کم می شود. بنابراین می توان گفت که در ورق سیاه میزان کنترل برای تغییر سایز و شکل فولاد در مقایسه با ورق روغنی کمتر می باشد.
تفاوت سایز ورق سیاه و ورق روغنی
ورق خروجی نورد گرم (ورق سیاه) دارای سطحی نسبتا خشن می باشد و تلرانس های ابعادی آن نیز زیاد دقیق نمی باشد. در نورد گرم ضخامت ماده حدودا از ۲۵ به ۶ میلی متر کاهش می یابد. اگر محصول نازک باشد (ضخامت تا ۶ میلی متر) ورق می تواند به دور محوری پیچانده شود و کویل های ورق را تشکیل دهد. این کویل ها ماده اولیه برای فرایند نورد سرد می باشند. در نورد سرد ورق هایی با پرداخت سطح بالا و تلرانس های کمتر و ضخامت بسیار کم حاصل می شود.
برای مثال ورق های فولادی تا ضخامت ۲۰۰ میکرومتر و فویل آلومینیوم تا ضخامت ۸ میکرومتر می توانند در این فرایند حاصل می شوند. کاهش ضخامت فویل های آلومینیوم معمولا در یک پاس یعنی با استفاده از یک قفسه صورت می پذیرد. در صورتی که در مورد فولاد از چندین قفسه استفاده می شود. برای مثال در اکثر کارخانجات فولادسازی برای تولید ورقی با ضخامت ۰٫۱۸ تا ۴ میلی متر از پنج قفسه کاری استفاده می شود.
مصرف کنندگان ورق سیاه و روغنی چه کسانی هستند
مشتریان ورق سیاه کسانی هستند که کیفیت ظاهری محصول برای آن ها اهمیت چندانی نداشته و بیشتر استحکام و ویژگی های مکانیکی محصول مد نظر آن ها می باشد
تفاوت کیفیت ورق سیاه و ورق روغنی
دستگاه ها و روش های تولیدی در فرایند نورد گرم بسیار تکامل یافته بوده به گونه ای که محصولات حاصل از نورد گرم مرغوب بوده و دارای قیمتی ارزان تر از ورق سرد می باشند. با این حال به علت گرانی دستگاه های نورد ورق سیاه تنها در شکل ها و اندازه های استانداردی تولید می گردد که تقاضا برای آن زیاد می باشد. برای محصولاتی با سایز بزرگ تر همواره از ورق گرم استفاده می شود چراکه محصولات بزرگ بایستی شکل متمایزی داشته باشند.
محصولات نورد سرد نیز دارای پوشش سطح با کیفیت بالایی می باشند و از لحاظ صافی سطح و یکنواختی کیفیت بالاتری دارند. میلگردهایی که با فرایند نورد سرد تولید می گردند دارای سختی بیشتر نسبت به میلگردهای تولیدی با نورد گرم می باشند. این در حالی است که این روند در تولید ورق های فولادی معکوس بوده و میزان کربن در ورق های نورد گرم بیشتر بوده و ورق های سرد به دلیل فرایند آنیلینگ نرم تر می باشند. بنابراین ورق سیاه نسبت به ورق روغنی دارای استحکام بیشتری می باشند.
تفاوت قیمت ورق سیاه و قیمت ورق روغنی
قیمت ورق های سرد اعم از ورق روغنی و ورق گالوانیزه دو برابر قیمت ورق سیاه می باشد. علت این امر این است که فرایند تولید ورق سرد نسبت به ورق گرم پیچیده تر می باشد.
کاربرد ورق سیاه و ورق روغنی
نورد گرم معمولا برای محصولاتی با سایز بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد. علت این امر این است که محصولات بزرگ بایستی شکل متمایزی داشته باشد. ورق های نورد گرم شده در کارخانجات به عنوان ماده اولیه برای تولید ورق های سرد مورد استفاده قرار می گیرند. نورد سرد معمولا برای محصولات کوچک تر مورد استفاده قرار می گیرد که نیاز به دوام و انعطاف بالاتری دارند. ورق های روغنی و گالوانیزه معمولا در ساخت و ساز ساختمان، قطعات خودرو، لوازم خانگی و مبلمان مورد استفاده قرار می گیرند.
مزایا و معایب ورق های سرد و گرم
ابعاد ورق سرد نسبت به ورق گرم دقیق تر می باشد. در حقیقت نورد سرد سبب تولید ابعاد نهایی دقیق تر می گردد. با این حال اشکال ورق روغنی و ورق گالوانیزه نسبت به ورق سیاه محدود تر بوده و به شکل های مربع، مدور و مسطح تغییر شکل می یابد. همچنین قابلیت انعطاف پذیری ورق سیاه نسبت به ورق های سرد بیشتر می باشد و می توان آن را به شکل های مختلفی در آورد.
دسته بندی کلی فرایندهای نورد
نورد عبارت است از یک فرایند کار پلاستیک که بر روی فلز بین دو غلتک در حال چرخش انجام می گیرد. انواع نورد و روش های مختلف آن براساس شرایط و کاربردهای مختلف شکل می گیرند که عبارتند از:
- جهت نورد (نورد طولی، نورد عرضی و نورد پیچی)
- وضعیت حرکتی غلتک های نورد (پیوسته یا هم رفت و برگشتی)
- وضعیت حرارتی (دما) فلز: ( نورد سرد، نورد گرم و نورد داغ)
- شکل محصول نورد شده (ورق، شمش یا مقاطع ساختمانی)
چنانچه محورهای غلتک ها موازی بوده و دارای قطر و سرعت دورانی یکسان باشند و در خلاف جهت هم دیگر چرخش کنند و قطعه کار از نظر خواص مکانیکی همگن بوده، تنها با نیرو و گشتاور غلتک ها حرکت کند، فرایند نورد طولی نامیده می شود و بسته به این که غلتک های کاری صاف و یا فرم دار باشند محصول نهایی ورق یا مقاطع ساختمانی خواهد بود.
اگر یک فرایند شکل دهی در دمایی چنان بالا انجام گیرد که در آن دما، نرخ نرم شدن ناشی از حرارت بیشتر از نرخ کار سختی حاصل از فرایند باشد، آن یک فرایند گرم کاری (کار گرم) نامیده می شود. اغلب فرایندهای کارگرم به دماهای بالایی نیاز دارند. از سوی دیگر کار سرد عبارتی است که برای فرایندهای شکل دهی که در آن نرم شدگی ناشی از حرارت در برابر افزایش کار سختی فلز به طور قابل ملاحظه ای کمتر باشد به کار می رود. بسته به اینکه فرایند نورد یک فرایند گرم کار یا سرد کار باشد، نورد گرم یا نورد سرد نام می گیرد.
تفاوت فرایند تولید ورق سرد و گرم
در فرایند نورد گرم شمش و تختال با عبور از قفسه های مختلف نورد در نهایت به ورق، میلگرد ، مفتول لوله ، ریل یا دیگر مقاطع ساختمانی تبدیل می شوند. در ادامه خط نورد، ورق تولید شده در نورد گرم وارد خط نورد سرد می شود. نورد سرد فلزات در صنعت در موقعیت مهمی قرار دارد. نورد سرد محصولاتی چون ورق، تسمه و فویل را با صیقل سطح نهایی خوب و استحکام مکانیکی زیاد تولید می کند.
ضمن اینکه کنترل دقیقی نیز بر ابعاد محصول اعمال می شود. در نوردهای گرم یا سرد متداول، هدف عمده کاهش ضخامت فلز است. معمولا تغییر اندازه پهنای ورق بسیار کم است به طوری که تقریبا تمام این کاهش ضخامت به افزایش طول ورق منجر می شود. فاصله بین غلتک ها طوری تنظیم می شوند که شکاف غلتکی صحیح را برای به دست آوردن کاهش ضخامت مطلوب به دست دهد.
معرفی دستگاه های نورد
دستگاه نورد عمدتا شامل غلتکها، یاتاقانها، محفظه ای برای نگهداشتن این قطعات و محرکی برای اعمال قدرت به غلتکها و سیستم کنترل سرعت آن هاست. نیروهای درگیر در نورد به راحتی به چند هزار تن می رسند. بنابراین برای تحمل این نیروها و ایجاد قدرت لازم، سازه بسیار صلب تجهیزات و موتورهای پر قدرت مورد نیاز است.
با توجه به اینکه خط نورد شامل تعداد زیادی قفسه و سایر تجهیزات جانبی می باشد، به راحتی می توان دریافت که چرا تاسیس یک کارخانه نورد جدید به میلیون ها دلار سرمایه گذاری و مقدار زیادی نفر ساعت کار ساختمانی و تاسیساتی مهندسی نیاز دارد. قفسه های نورد به طور قراردادی نسبت به تعداد و نحوه استقرار غلتک ها تقسیم بندی می شوند.
قطر غلتک نورد سرد باید نسبت به کاهش ضخامت کوچک باشد، در غیر این صورت نیروی زیاد نورد باعث تخت شدن غلتک ها شده و کاهش ضخامت را مشکل می کند. از طرف دیگر غلتک های کوچک تحت نیروی نورد خم شده و امکان تولید ورق با ضخامت یکنواخت از بین می برد.
برای جلوگیری از خم شدن غلتک نورد از یک سری غلتک هایی با قطر بزرگ استفاده می شود که به عنوان تکیه گاه غلتک نورد مورد استفاده قرار می گیرند و به غلتک پشتیبان مشهور می باشند. همچنین غلتکهایی که با ورق در تماس می باشند و فرایند نورد را انجام می دهند به غلتک های کار مشهور می باشند. در حال حاضر از انواع ترکیبات غلتکهای پشتیبان و غلتک کار استفاده می شود ولی معمول ترین آن ها ترکیبی است که در آن یک غلتک کار به وسیله دو غلتک پشتیبان نگهداری می شود و در یک قفسه مجموعا از شش غلتک استفاده می گردد.
در نهایت همان طور که ذکر شد ورق های خروجی از نورد گرم سطحی نسبتا خشن دارند. تلرانس ها نیز با دقت لازم در این محصولات رعایت نمی شود. ورق های به دست آمده از نورد گرم برای دستیابی به ابعاد دقیق و ویژگی های مکانیکی بهینه و کاهش ضخامت بیشتر به شکل سرد نورد می شوند. در فرایند نورد سرد می توان به ۲۵ تا ۹۰ درصد کاهش ضخامت دست یافت. کلاف های ورق در ابتدای خط نورد به وسیله دستگاه کلاف باز کن، باز می شوند و پس از نورد شدن به وسیله قفسه های پشت سر هم دوباره به شکل کلاف به هم پیچیده می شوند.
کاهش ضخامت ورق در قفسه اول بیشتر است و قفسه پایانی کمترین تغییر شکل را ایجاد می کند. در نورد سرد ورق نیز مانند نورد گرم لازم است پارامترهای نورد از جمله کاهش ضخامت در هر مرحله، کاهش ضخامت کلی، یکنواخت بودن ضخامت در عرض آن، خنک کاری، تنش های کششی پشت و جلو و گشتاور و نیروی غلتک ها در هر قفسه به دقت کنترل شود.(ورق سیاه )
بررسی نورد داغ، گرم و سرد
فرایند نورد می تواند در دماهای پایین و بالا به صورت نورد سرد و نورد داغ انجام شود. تمایز بین نورد داغ و نورد سرد با در نظر گرفتن دمای ذوب مشخص می شود. وقتی فرایند در دمای کمتر از ۰٫۵ دمای ذوب انجام شود نورد سرد نامیده می شود و بالاتر از این دما را نورد داغ می نامند. به علاوه محدوده بین نورد داغ و نورد سرد ، نورد گرم نامیده می شود. محدوده دمایی برای این فاز به صورت دقیق تعریف نشده است اما از مقداری کمتر از ۰٫۵ دمای ذوب شروع شده و تا مقداری بالای آن واقع در نورد داغ، تغییر می کند.
هرکدام از این فرایندها معایب و مزایایی دارند. در دمای بالا که نورد داغ در آن انجام می شود فلز نرم تر است و توان کمتری برای کاهش ضخامت لازم دارد. آگاهی از تاثیر پارامترهای فرایند نورد روی خواص مکانیکی و متالوژیکی ، امکان تولید محصول با خواص مهندسی معین را می دهد و این فرایند ترمودینامیکی نامیده می شود. عیب نورد در دمای بالا مربوط به تشکیل لایه اکسیدی روی سطح و تاثیر آن بر فرایند و کیفیت محصول نهایی است. همه این موارد باید به طور واضح شناخته و کنترل شوند. در نورد سرد پس از اسیدشویی، این لایه حذف می شود. در نورد گرم برخی معایب نورد داغ کاهش و انرژی مورد نیاز افزایش می یابد زیرا مقاومت فلز در برابر تغییر شکل بیشتر است. (ورق سیاه )